PRZEMOC
Przemoc wobec osób starszych może być zdefiniowana jako pojedyncze lub powtarzające się działanie, lub brak odpowiedniego działania, występujące w jakiejkolwiek relacji, w której oczekuje się zaufania, a która powoduje krzywdę bądź cierpienie osoby starszej. Może ona przybierać różne formy: przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, finansowej, a także formę intencjonalnego lub nieintencjonalnego zaniedbania (definicja podana za The Toronto Declaration on the Prevention of Elder Abuse).
Przemoc wobec osób starszych jest problemem uniwersalnym. Badania pokazują, że występuje ona zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Realna ocena zjawiska nadużyć wobec osób starszych jest niemożliwa ze względu na dużą liczbę nieujawnionych incydentów. Krzywdzeni nie zgłaszają takich faktów, ponieważ bardzo często są przekonani o bezskuteczności ścigania, obawiają się odwetu. Ofiary nadużyć boją się też umieszczania w domach opieki, wstydzą się postępowania swoich oprawców, jeśli są oni członkami rodziny oraz brakuje im wewnętrznej, psychicznej determinacji, by zgłosić incydent np. na policję. Sytuacja krzywdzonej osoby starszej jest bardzo trudna, wielowątkowa. Bardzo często dodatkowo komplikuje ją zależność materialna, mieszkaniowa i emocjonalna.
Zapobieganie przemocy wobec osób starszych jest bardzo ważnym zagadnieniem w starzejącym się społeczeństwie, chociaż dopiero w ostatnich latach zjawisko to zaczęło być postrzegane jako ogólnoświatowy problem. W kwietniu 2002 roku, w Madrycie, wszystkie kraje ONZ przyjęły dokument pod nazwą United Nation International Plan of Action, w którym jasno podkreśla się wagę zapobiegania temu problemowi i wskazuje, że ochrona osób starszych przed przemocą należy do Powszechnych Praw Człowieka. We wspomnianej deklaracji zwraca się uwagę na kilka istotnych zagadnień związanych ze zjawiskiem przemocy wobec osób starszych:
Fakty i mity
MIT: Przemoc w rodzinie to "sprawa prywatna
FAKT: Przemoc w rodzinie nie jest sprawą prywatną, jest przestępstwem i istotnym problemem społecznym.
MIT: Sprawcy przemocy działają pod wpływem alkoholu
FAKT: Większość osób stosujących przemoc robi to na trzeźwo.
MIT: Przemoc w rodzinie występuje wyłącznie u ludzi z niższych klas społecznych.
FAKT: Przemoc w rodzinie może dotknąć każdego z nas. Badania wykazują, że osoby stosujące przemoc pochodzą z różnych grup społecznych, niezależnie od np. od poziomu wykształcenia.
MIT: Prawdopodobieństwo doświadczenia przemocy ze strony obcego człowieka jest większe niż ze strony członka rodziny.
FAKT: Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem częstszym niż ta, na jaką jesteśmy narażeni na ulicy, w barze lub miejscu pracy.
MIT: Ludzie, którzy używają przemocy są chorzy psychicznie.
FAKT: Nie ma bezpośredniego związku pomiędzy przemocą w rodzinie a chorobą psychiczną. U podłoża przemocy leży dążenie do przejęcia kontroli i pokazania władzy nad ofiarą. Najbardziej typową cechą sprawców przemocy jest ich pozorna normalność. Nie prawdą jest, że przemocy dopuszczają się tylko osoby uzależnione, chore psychicznie, nie radzące sobie społecznie. Słabość, zależność drugiej osoby bywa wykorzystywana, przez osoby "po których nigdy byśmy się tego nie spodziewali".
MIT: To był jednorazowy incydent, który się nie powtórzy.
FAKT: Przemoc wobec członka rodziny rzadko jest jednorazowym incydentem. Zazwyczaj jest tylko pierwszym ogniwem w łańcuchu nasilającej się przemocy.
MIT: Ofiary przemocy muszą zrobić coś, żeby "zasłużyć" sobie na przemoc.
FAKT: Nikt nie ?zasługuje? na zniewagi i bicie. Wielu sprawców przemocy stawia swoim ofiarom absurdalne wymagania i oczekuje od nich rzeczy niewykonalnych. Dla sprawcy każdy pretekst jest dobry.
MIT: Proszenie dzieci o pieniądze, występowanie o alimenty jest poniżające
FAKT: Obowiązek alimentacyjny dotyczy dorosłych dzieci rodziców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej. Instytucje pomocy społecznej udzielają pomocy tylko w sytuacji, gdy osoby zobowiązane ustawowo do wspierania członków rodziny nie są w stanie skutecznie tego zrobić.
MIT: Korzystanie z pomocy społecznej to wstyd.
FAKT: Pomoc społeczna oferuje wiele rodzajów pomocy osobom i rodzinom, które z różnych powodów znalazły się w trudnej sytuacji życiowej. Każdy z nas może znaleźć się w takiej sytuacji bez swojej winy. Obok świadczeń pieniężnych pomoc społeczna oferuje różnego rodzaju pomoc niepieniężną, na przykład w postaci pracy socjalnej lub specjalistycznego poradnictwa.
Przemoc wobec osób starszych w USA
Jak podaje amerykańska organizacja Physicians for aViolence-Free Society, między 1986 a 1996 rokiem w USA nastąpił 150-procentowywzrost odnotowanych przypadków przemocy domowej wobec osób starszych. W tymsamym czasie populacja osób starszych wzrosła tylko o 10%.
Ogólnokrajowe badania przeprowadzone w 1996 roku w USA,pokazały, że:
Rocznie ponad 550 tys. osób w wieku 60 lub więcej latdoświadcza przemocy, zaniedbania lub samozaniedbania.
Specjaliści szacują, że prawie cztery razy więcejincydentów przemocy, zaniedbania lub samozaniedbania nie zostało zgłoszonych.
Ocenia się, że w 1996 roku około 1,1 mln osób starszychstało się ofiarami różnego typu przemocy domowej.
Osoby, które mają 80 lub więcej lat, były ofiaramiprzemocy bądź zaniedbania 3 razy częściej niż osoby z całej populacji ludzistarszych.
W 90% przypadków stosowania przemocy wobec osób starszychsprawcami tych czynów byli członkowie rodziny. Dwie trzecie sprawców to dorosłedzieci lub małżonkowie ofiary.
Inne amerykańskie badania pokazują, że:
Kobiety stanowią 68,3% ofiar przemocy wśród osób starszych(National Center on Elder Abuse, 1994).
Zaniedbanie jest najbardziej typową formą przemocy wobecosób starszych (55%). Kolejne miejsce zajmują: przemoc fizyczna (14,6%przypadków), wykorzystywanie finansowe (12,3%), przemoc emocjonalna (7,7%),seksualna (0,3%) (National Center on Elder Abuse, 1996).
64% wszystkich zgłoszeń dotyczących przemocy wobec osóbstarszych w 1996 roku zostało potwierdzonych w trakcie dochodzenia.
Tylko część przypadków przemocy domowej wobec osóbstarszych jest zgłaszanych odpowiednim władzom.
W 47,3% potwierdzonych przypadków stosowania przemocywobec osób starszych sprawcami były dorosłe dzieci, w 19,3% byli tomałżonkowie, w 8,6% wnuczkowie, a w 8,8% inni krewni.
W 1996 roku 22,5% wszystkich zgłoszeń przypadków przemocydomowej wobec osób starszych pochodziło od lekarzy oraz innych pracownikówsłużby zdrowia, 15,1% od pracowników innych służb; 16,3% od członków rodziny,pozostałe zgłoszenia pochodziły od policji, przyjaciół, sąsiadów, duchownych,banków lub firm.
